Anadolu toprakları birçok medeniyete ev sahipliği yapmış topraklardır. Biz Türkler 1071 yılında Malazgirt Savaşı’nda gösterdiğimiz başarı sonucunda Anadolu topraklarına adım atmış ve Anadolu toprakları Türkleşmeye başlamıştır. Türklerden önce Anadolu topraklarında yaşayan uygarlıklar Hititler, Urartular, Frigler, Lidyalılar, İyonyalılar ve Doğu Romalılar olmuştur. Bütün bu medeniyetlere ait izler hala bugün Anadolu topraklarında bulunmaktadır. Bu medeniyetlerden biri olan ve Avrupalıların ata vatanı olarak kabul ettikleri topraklarda yaşayan Frigyalılar’ın yaşadığı topraklar üzerine bir değerlendirme de bulunacağım.

Geçtiğimiz hafta bir takım ziyaretler çerçevesinde Afyonkarahisar ilinde bulundum. Afyonkarahisar’da Şuhut, Sandıklı ilçelerinde yaptığımız ziyaretler sonrasında, İhsaniye ilçesi ve Döğer beldesine gittik. Afyonkarahisar, İhsaniye İlçesi, Bayramaliler Köyü, Akdere mevkiinde bulunan 55 hektar büyüklüğündeki alan Frig Vadisi Tabiat Parkı olarak ilan edilmiş. Bu bölgede Frigler’e ait kaya anıtları ve kaya yerleşimleri bulunmaktadır. Bu bölge adeta açık hava müzesi gibi. Kapadokya’daki peribacalarının onlarcası burada bulunmakta. Kaya mezarları, kayalardan yapılan yerleşim yerleri mutlaka görülmesi gereken yerler. Ülke olarak bu bölgeleri turizm açısından çok fazla ve doğru şekilde değerlendiremiyoruz. Çok büyük bir alanı kaplayan ve bu alan içinde yer alan yerleşim yerleri, kaya anıtların hemen yanı başına yerleştirilmiş köyler ayrı bir güzellikte. Ümit ederiz ki, üç ili kapsayan Frigler’in yaşadığı ve Avrupalıların ata vatanı kabul ettiği, tabiat harikası kayaların binlerce yılda oluşturdukları şekilleri mutlaka görmek herkese nasip olur. Binlerce yıl tabiat olayları sonrasında kayaların aldıkları şekiller gerçekten görülmeye değer. Bir yandan termal kaynakları, diğer yandan kaya anıtları ve mezarları ile turizm merkezi olmaya namzet bir ilimiz Afyon. Aynı zamanda milli kurtuluş meşalesinin yakıldığı, büyük taarruzun başlatıldığı ilimiz. Haşhaşı ile ünlü bu şehrimizin büyük bir bölümünde yaşamış olan Frigyalılar hakkında kısa bir bilgi vermeye çalışalım.    

Frigya, Eskiçağ’da Sakarya Irmağı ile Büyük Menderes Irmağının yukarı bölümleri arasında kalan, bugün Eskişehir, Afyon ve Kütahya illerini kapsayan bölge Frigler’in yaşadığı yerlerdir. Asıl Frigya bu bölgedir. Ancak zamanla ülkenin sınırları Doğu’da Kapadokya, Güneyde ise Kilikya’ya kadar genişlemiştir.

Frigler, M.Ö. 1200’lü yıllarda Balkan yarımadasından gelerek Batı Anadolu ile İç Anadolu’da Frigya denilen yerde bir devlet kurmuşlardır. Frigler, savaşçı bir kavimdi. Hititler üzerine saldırılar düzenleyerek onların şehirlerini yıkıp yakmışlar ve Hitit devletini tarih sahnesinden silmişlerdir. Hititlerin yaşadıkları bölgeleri de sınırlarına dahil etmişlerdir.

Frigyalılar M.Ö. 1200-700 yılları arasında hüküm sürmüşlerdir. Frigya Krallığının kurucusu Birinci Gordios’tur. Kral Gordios’un ölümünden sonra, yerine oğlu ve halefi olan Birinci Midas kral olmuştur. Kral Midas zamanında devletin toprakları en geniş seviyeye erişmiştir. Başkentleri Gordion şehri idi. Midas da din merkezi olan bir şehirdi. Frigler çiftlik ve hayvancılıkla geçinirlerdi. Devletleri zengin, kendileri varlıklıydı. Krallar, tarımın gelişmesine önem vermişler, tarımı korumak için ağır kanunlar koymuşlardır. Bu kanunlara göre, bir öküz kesenin veya bir sapan kıranın cezası ölümdü.

Frigler, üzerlerinde renk renk geometri şekilleri ve hayvan resimleri olan çanak, çömlekler yapmışlar, maden işçiliğinde, dokumacılıkta, tentene örücülüğü gibi sanatlarda çok ileri gitmişlerdi. Müzikte de ilerlemiş oldukları bilinmektedir. Binalarını kerpiçten ve tahtadan yapıp, önlerini kabartmalar ve nakışlarla süslemişlerdir.

Frigya Krallığının önemli krallarından biri olan Kral Midas’ın hükümdar olduğu dönemlerde Frigya toprakları en geniş noktaya kadar ulaşmıştır.  M.Ö. 700. yüzyılın ilk yarısına gelindiğinde Kafkas dağlarını aşarak doğudan Anadolu’ya gelen Kimmerler ile savaşta yenilen kral Midas üzüntüsünden öküz kanı içerek intihar etiği söylenir. Kral Midas’tan sonra Frigya Krallığının başına beş kral daha geçmiştir. M.Ö. 650 yıllarında krallık, Kimmer ve İskit devletlerinin istilalarına uğramıştır. Yedinci kral Adraste’nin bilgisiz ve idaresizliği yüzünden devlet büyük ölçüde zayıflamış ve M.Ö. 620 yılında Lidyalılar, Frigler’e büyük bir darbe indirmişlerdir. Bu darbeden sonra da Frigler tarih sahnesinden silinmişlerdir.

Afyon İhsaniye, Eskişehir Han ilçesi bölgesi Frigyalılar’ın yaşadıkları önemli yerlerdendir. Bu bölgede başkent Gordion ve önemli bir dini merkez olan Midas (Yazılıkaya) şehirleri bulunmaktadır. Yazılıkaya Anıt mezarları günümüze kadar hala ayakta kalmayı başarmışlardır. Buraları birkaç kez ziyaret etmek nasip oldu. Turizm açısından önemli bir merkez sayılan bu alanlar uzun bir süredir turizme kazandırılabilmek için çalışmalar sürmektedir. İmkan ve fırsat bulduğunuzda buraları mutlaka ziyaret ediniz. Anadolu’da yaşayan medeniyetler hakkında bizzat gözlemleyerek bilgi edinmiş olursunuz.